Ciekawostki historyczne

Znaleziska archeologiczne pozwalają stwierdzić, że tereny dzisiejszego Kociewia Tczewskiego były zasiedlone już w okresie mezolitu (8000-4200 p.n.e.). Od wczesnego średniowiecza dorzecze Wierzycy oraz obszary położone między nim a Doliną Wisły były gęsto zaludnione. W X-XIII w. Pomorze Gdańskie wchodziło w skład Państwa Polskiego. Przez Kociewie Tczewskie wiódł w 997 r. szlak misyjny św. Wojciecha, czego pamiątką jest tradycja kultowa, kościoły pod wezwaniem św. Wojciecha oraz legendy. W XIII w. Pomorze dzieliło się na kilka księstw. Powstało księstwo lubiszewskie – ze stolicą w Lubiszewie, a od 1252 r. w Tczewie, które obejmowało cały dzisiejszy obszar Kociewia Tczewskiego, jedynie ziemia gniewska należała do Księstwa Świeckiego.

Od końca XII w. zaczęto sprowadzać na Pomorze zakony rycerskie, aby broniły je przed napadami Prusów. Kiedy książę lubiszewsko-tczewski Sambor II przeniósł swą siedzibę do Tczewa (rok 1252), zostawił joannitom Lubiszewo. W pierwszej poł. XIII w. książę Świętopełk osadził w Tymawie (Gm. Gniew) filię cysterskiego zakonu rycerskiego kalatrawensów z Hiszpanii, również w celu walki z Prusami. W 1258 r. książę Sambor II sprowadził do Pogódek Cystersów, Mściwoj II nadał im ziemie w rejonie Pelplina (rok 1274). W 1276 r. Sambor II zapisał Krzyżakom ziemię gniewską (aż po Starogard Gdański), odebraną wcześniej Cystersom z Oliwy. Krzyżacy weszli w jej posiadanie dopiero w 1282 r.

Po śmierci Przemyśla II w 1296 r., Pomorze stało się terenem walk między Wacławem II (królem Czech i Polski) i Władysławem Łokietkiem. Ostatecznie jednak Krzyżacy, osadowiwszy się w 1308 r. w Gdańsku, w ciągu następnego roku opanowali prawie całe Pomorze. Wznieśli zamki w Gniewie, Skarszewach, Nowem, Tczewie, Kiszewie, Osieku i na Jeziorze Borzechowskim, a osadom nadali prawa miejskie chełmińskie. W 1454 r. Związek Pruski zerwał stosunki z Zakonem Krzyżackim. Rozpoczęła się wojna trzynastoletnia (1454-66), w której Polska opowiedziała się po stronie Związku, a Krzyżacy zostali ostatecznie przepędzeni z Pomorza. Po pokoju toruńskim, zawartym w 1466 r., z odzyskanych od Krzyżaków ziem utworzono prowincję Prusy Królewskie, w skład której wchodziły województwa: pomorskie, malborskie i chełmińskie. Stolicą województwa pomorskiego był Gdańsk, siedzibą wojewody – Skarszewy, jednym z powiatów – Powiat Tczewski, składający się w przybliżeniu z obecnych ziem.

Dawne posiadłości zakonne stały się królewszczyznami – tzw. starostwami niegrodowymi. W latach 1667-96 starostwo w Gniewie należało do Jana Sobieskiego.

Po wojnie trzynastoletniej na Pomorzu nastąpił rozwój gospodarki folwarcznej. Kolonizowano bezludne obszary, Dolinę Wisły zagospodarowywali koloniści sprowadzeni z Fryzji i północnych Niemiec, zwani Olendrami. W tym okresie nastąpił drugi napływ ludności – tym razem z Mazowsza – umacniając proces kształtowania się etnicznej społeczności kociewskiej. Do tego czasu, ludnością autochtoniczną dzisiejszego Kociewia byli Kaszubi. Trzykrotne najazdy szwedzkie na Pomorze w XVII-XVIII w. na trwałe upamiętniły się na rozpatrywanym obszarze Kociewia Tczewskiego. Jeszcze dzisiaj niektóre grodziska ludność nazywa „szwedzkimi wałami”, a bałagan, nieporządek „wygląda jak po Szwedach”. W latach potopu cały obszar zagarnęli Szwedzi, powodując upadek wsi i miast, który trwał jeszcze przez kilkadziesiąt lat po ich odejściu. W 1772 r. nastąpił I Rozbiór Polski. Kociewie Tczewskie wraz z Pomorzem znalazło się w zaborze pruskim. W styczniu 1807 r. walczące z Prusami wojska napoleońskie dotarły na Kociewie Tczewskie. Wprawdzie cały obszar został wyzwolony, ale w czerwcu 1807 r., na mocy traktatu w Tylży, przypadł Prusom. Kociewie pozostało w pruskiej niewoli aż do początku roku 1920. Administracyjnie wchodziło w skład tzw. rejencji gdańskiej i kwidzyńskiej.

W drugiej poł. XIX w. władze pruskie nasiliły proces germanizacji Pomorza, czemu mieszkańcy Kociewia Tczewskiego przeciwdziałali na różne sposoby. Ośrodkiem kultury stał się Pelplin. W 1824 r. do obiektów, po ostatecznie w 1823 r., zlikwidowanym zakonie Cystersów przeniesiono siedzibę Diecezji Chełmińskiej z Chełmży. Założono w Pelplinie w 1836 r. Collegium Marianum – gimnazjum diecezjalne – pierwszą szkołę średnią na Kociewiu, która wraz z Biblioteką Diecezjalną stała się ośrodkiem promieniowania polskiej nauki i kultury. Po wojnie francusko-pruskiej (1870-71) zaczął się na Kociewiu bardzo szybko rozwijać przemysł. Zbudowano wówczas także prawie całą istniejącą obecnie sieć linii kolejowych.

28 czerwca 1919 r. na mocy Traktatu Wersalskiego Pomorze przyznane zostało Polsce. W styczniu 1920 r. na Kociewie wkroczyły wojska Frontu Pomorskiego, dowodzone przez gen. J. Hallera. Jeszcze w tym samym roku odbył się na Dolnym Powiślu, Warmii i Mazurach plebiscyt. W jego wyniku pięć wiosek (m.in. Janowo) położonych naprzeciwko Gniewu, po drugiej stronie Wisły, zostało przyłączonych do Polski. Stały się one z czasem znane jako „Mała Polska”.

Kociewie Tczewskie stało się terenem granicznym: na północ od niego rozciągało się utworzone przez Ligę Narodów terytorium Wolnego Miasta Gdańska. Administracyjnie weszło w skład Województwa Pomorskiego. 1 września 1939 r. ok. godz. 4:30 hitlerowcy wymordowali polskich kolejarzy w Szymankowie (na trasie Malbork – Tczew), po czym podjęli nieudaną próbę opanowania mostów na Wiśle w Tczewie – był to pierwszy akt zbrojny II wojny światowej. W październiku 1939 r. całe Pomorze Gdańskie wraz z Kociewiem Tczewskim przyłączone zostało do Rzeszy, jako Okręg Gdańsk – Prusy Zachodnie. W pierwszych latach po wojnie odbudowano zniszczone lub zdewastowane obiekty przemysłowe. Począwszy od 1948 r. zaczęły powstawać rolnicze spółdzielnie produkcyjne. Po transformacji ustrojowej w 1989 r. nastąpiło znaczne bezrobocie wśród mieszkańców wsi. Zlikwidowano PGR-y i spółdzielnie produkcyjne, które były podstawą utrzymania dużej ilości rodzin wiejskich. W następnych latach nastąpił proces stabilizacji gospodarki.